ZMIANY W USTAWIE O NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ

Nadrzędnym celem systemu nieodpłatnej pomocy prawnej już umożliwienie osobom, które z powodów osobistych, najczęściej związanych z ich sytuacją majątkową, nie są w stanie skorzystać z profesjonalnej pomocy prawnej. W czerwcu 2018 r. Sejm RP dokonał zmian w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (tekst jedn. Dz. U. 2017, poz. 2030 z późn. zm.). Zmiany te były wynikiem analizy dwóch lat obowiązywania systemu nieodpłatnej pomocy prawnej, a ich celem stało się rozszerzenie kręgu osób, które mogą bezpłatnie skorzystać z pomocy prawników oraz wprowadzenie nowych mechanizmów skierowanych na pomoc i rozwój świadomości prawnej obywateli.

Podstawową zmianą, która wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2019 r. jest zmiana grupy docelowej nieodpłatnej pomocy prawej. Odtąd uprawnionymi do uzyskania pomocy będą wszystkie osoby, które nie są w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. W praktyce będzie to wymagało jedynie złożenia oświadczenia, według wzoru, w którym osoba uprawniona, podając swoje imię, nazwisko, adres, nr PESEL oświadcza, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Żadne inne dokumenty w tym m.in. zaświadczenia o wysokości zarobków, wysokości renty, emerytury, deklaracje podatkowe, Karta Dużej Rodzinny czy inne, dotychczas wymagane, nie będą od 1 stycznia potrzebne, by uzyskać pomoc prawną.

Nieodpłatna pomoc prawna będzie obejmowała:

  • poinformowanie o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących osobie uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym i sądowym lub sądowoadministracyjnym lub wskazanie osobie sposobu rozwiązania jej problemu prawnego;
  • sporządzenie projektu pisma;
  • nieodpłatną mediację;
  • sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienia pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowoadministracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postepowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem strony na drogę sądową.

Nieodpłatna pomoc prawna nie będzie obejmowała spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, z wyjątkiem przygotowania do rozpoczęcia tej działalności.

Ustawa wprowadza również nowy sposób pomocy – poradnictwo obywatelskie, które obejmować ma działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązaniu problemu, w tym m.in. wspólnego z osobą uprawnioną planu działania i pomocy w jego realizacji. Mogą to być przykładowo sprawy dotyczące zadłużenia, mieszkaniowe czy sprawy z zakresu zabezpieczenia społecznego.

Osoby uprawnione będą mogły również skorzystać z mediacji, czyli pozasądowego sposobu doprowadzenia do porozumienia między stronami sporu. Mediacja będzie obejmowała:

  • poinformowanie osoby uprawnionej o możliwościach skorzystania z polubownych metod rozwiązywania sporów, w szczególności mediacji oraz korzyściach z tego wynikających;
  • przygotowanie projektu umowy o mediację lub wniosku o przeprowadzenie mediacji;
  • przygotowanie projektu wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego w sprawie karnej;
  • przeprowadzenie mediacji;
  • udzielenie pomocy w sporządzeniu do sądu wniosku o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem.

Ważnym elementem podnoszenia świadomości prawnej obywateli jest edukacja prawna, która ma koncentrować się na upowszechnianiu wiedzy o prawach i obowiązkach obywatelskich, działalności krajowych i międzynarodowych organów ochrony prawnej, mediacji oraz sposobach polubownego rozwiązywania sporów, możliwościach udziału obywateli w konsultacjach publicznych oraz procesie stanowienia prawa, dostępie do nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Działania te będą mogły przybierać różnorodną postać – od wykładów, konwersatoriów, webinariów, szkoleń, po publikacje, materiały edukacyjne, kampanie informacyjne.

Autor: dr Joanna Juchniewicz (Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie)


A- A A+
A A A