Niezdolność do samodzielnej egzystencji i uprawnienia z tym związane
Dodano: 9 sierpnia 2021
Niezdolność do samodzielnej egzystencji została unormowana w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z art. 13 ust. 5 ww. ustawy niezdolność do samodzielnej egzystencji orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych. Termin ten ma szeroki zakres przedmiotowy. Obejmuje bowiem opiekę, oznaczającą pielęgnację, czyli zapewnienie ubezpieczonemu możliwości poruszania się, odżywiania, zaspokajania potrzeb fizjologicznych, utrzymywania higieny osobistej itp. oraz pomoc w załatwianiu elementarnych spraw życia codziennego, takich jak robienie zakupów, uiszczanie opłat, składanie wizyt u lekarza. Wszystkie zaś powyższe elementy łącznie wyczerpują treść terminu “niezdolność do samodzielnej egzystencji”.
Odrębną definicję niezdolności do samodzielnej egzystencji przedstawia ustawa o niepełnosprawnych, zgodnie z którą niezdolność do samodzielnej egzystencji, oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.
W orzecznictwie dotyczącym niezdolności do samodzielnej egzystencji wskazuje się również, że schorzenia degradujące psychicznie osobowość człowieka i wymagające stałej lub długotrwałej opieki nad ubezpieczonym mogą uzasadnić zaliczenie go do I grupy inwalidów, obecnie odpowiadającej całkowitej niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, nawet jeżeli jest on w stanie wypełniać niektóre z elementarnych czynności życiowych we własnym zakresie (np. jeść, ubierać się), o ile w pozostałym zakresie jest pozbawiony praktycznej możliwości egzystowania w humanitarnych warunkach bez koniecznej pomocy ze strony osoby trzeciej. Do czynności zabezpieczających samodzielną egzystencję człowieka nie należą wyłącznie tzw. czynności samoobsługi, jak mycie się, ubieranie, samodzielne jedzenie posiłków, ale również nabywanie żywności, przyniesienie jej do domu, ogrzewanie mieszkania, przynoszenie w tym celu wiader z węglem, podstawowe prace porządkowe niewymagające wysiłku fizycznego i prac na wysokości.
Sam fakt, że w związku z występującymi u ubezpieczonego schorzeniami doznaje on pewnych utrudnień w realizacji potrzeb życia codziennego, a czasem też potrzebuje pomocy innych osób, nie uzasadnia uznania go za osobę niezdolną do samodzielnej egzystencji. Taki stan uznaje się za chwilową pomoc, która przy ocenie całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji nie zostanie uwzględniona.
Do stwierdzenia czy w przypadku danej osoby zostały spełnione przesłanki niezdolności do samodzielnej egzystencji, a mianowicie czy sprawność organizmu znajduje się w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych konieczne jest przeprowadzenie badania przez lekarza orzecznika ZUS.
Osoba, która została uznana orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS za niezdolną do samodzielnej egzystencji, może ubiegać się o przyznanie świadczenia uzupełniającego tzw. „500+” z ZUS oraz dodatku pielęgnacyjnego do emerytury lub renty.
W przypadku wydania orzeczenia o tym, że dana osoba nie jest niezdolna do samodzielnej egzystencji, ubezpieczonemu przysługuje prawo złożenia sprzeciwu od wydanego orzeczenia do Komisji Lekarskiej ZUS, a następnie, w przypadku decyzji odmownej przyznania świadczenia uzupełniającego czy dodatku pielęgnacyjnego, odwołanie do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonego. W trakcie tego postępowania zostaje powołany biegły (lekarz specjalista, spoza listy lekarzy orzeczników ZUS), który ponownie ocenia stan zdrowia ubezpieczonego. Niejednokrotnie opinia biegłego jest odmienna od lekarza orzecznika ZUS, a co za tym idzie świadczenie uzupełniające czy dodatek pielęgnacyjny jest ubezpieczonemu przyznawany przez sąd.
Autor: Joanna Garbulińska
Do pobrania: Odwołanie od orzeczenia ZUS
