Eksmisja jako panaceum do walki z przemocą domową?

Przemoc w rodzinie stanowi obecnie kluczowy problem dla wielu państw na całym globie, dlatego współczesne kraje zobowiązane są do stworzenia takich narzędzi prawnych, aby móc natychmiast je egzekwować i dzięki temu chronić i izolować ofiarę, a wyeliminować sprawcy dostęp do niej.

W maju bieżącego roku prezydent podpisał uchwaloną 30 kwietnia nowelizację ustawy kodeks postępowania cywilnego, zwaną potocznie Ustawą Antyprzemocową (Dz. U. z 2020 r. poz. 956). Ustawodawca określił vacatio legis w postaci 6 m-cy od dnia ogłoszenia, tj. od dnia 29 maja 2020 r.

Ustawa jest nowym instrumentem reakcji na przemoc domową, dając natychmiastowe środki prawne do zneutralizowania sprawcy poprzez jego eksmisję. Zmian tych od lat żądały organizacje, które zajmują się walką z przemocą domową i jej skutkami, a także ochroną ofiar tej przemocy. Według nowelizacji sprawcy będą objęci odrębnym, szybkim postępowaniem, dzięki czemu odcięci zostają od swoich ofiar, które będą mogły wreszcie czuć się bezpieczne.

Plusy i minusy nowelizacji

Pomimo zarzutów o dwustronność ustawy, należy uznać ją za pozytywny efekt pracy instytucji zajmujących się tym zjawiskiem społecznym. Według wprowadzonych zmian, to nie ofiara przemocy będzie teraz musiała natychmiast opuścić wspólne mieszkanie, a osoba stosująca przemoc.

Od początku wskazywana ustawa wywoływała dużo emocji, a to przede wszystkim ze względu na fakt, iż: z jednej strony daje możliwość szybkiej reakcji na domową agresję, a z drugiej strony oponenci tej ustawy dostrzegają w niej szczelinę prawną do pozbycia się z domu małżonka/małżonki.

Priorytetem nowelizacji jest zapewnienie bezpieczeństwa osobie dotkniętej przemocą, dlatego niezbędne jest nadanie funkcjonariuszom Policji nowych uprawnień, które pozwolą  im bezpośrednio wydawać nakaz/zakaz dla sprawcy. Policjant będzie mógł to zrobić na podstawie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (art. 15 aa ust. 1 ustawy o Policji) wobec osoby stwarzającej zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby dotkniętej tą przemocą. By wzmocnić działanie tej procedury wobec sprawców wykroczenia będzie miał zastosowanie tryb przyspieszony (Dz. U. Z 2020 poz. 729).

Negujący ustawę zarzuacją jej twórcom, iż wydanie nakazu/zakazu z natychmiastową klauzulą wykonalności może powodować sytuacje, w których okoliczności sprawy nie będą weryfikowane w sposób rzetelny, a nakaz/zakaz może zostać wydany bezzasadnie, tzn. bez faktycznie mających nastąpić podstaw. Ale, co istotne, sąd będzie sprawował kontrolę nad tym, aby wydany przez policję nakaz/zakaz na przykład przedłużyć, będzie to możliwe na okres 14 dni.

Warto więc zwrócić uwagę, iż decyzje o wydaniu nakazu/zakazu będą monitorowane przez sąd, ponieważ osobie, wobec której taki dokument zostanie skierowany, będzie przysługiwało prawo do złożenia zażalenia, jakie należało będzie złożyć do sądu rejonowego własciwego ze względu na lokalizację wspólnie zajmowanego mieszkania. Jeżeli właściwy sąd stwierdzi bezzasadność nakazu/zakazu, wówczas zostanie o tym powiadomiony przełożony policjanta, który ten nakaz/zakaz wykonał. Co istotne, policjant będzie mógł wydać nakaz/zakaz zarówno podczas interwencji we wspólnym domu ofiary i sprawcy, jak również na podstawie zaczerpniętych informacji o stosowaniu przemocy domowej pod danym adresem.

Ustawa w praktyce

Najpierw odbędzie się przesłuchanie ofiary i ewentualnych świadków przemocy domowej. Następnie Policja lub żandarmeria wręczy nakaz/zakaz osobie oskarżonej o przemoc, a w przypadku gdy sprawcy nie ma w domu, nakaz/zakaz zostanie umieszczony na drzwiach mieszkania. Odpis nakazu lub zakazu będzie natychmiast przekazywany prokuratorowi, w tym trybie poinformowany będzie także zespół interdyscyplinarny, wymieniony w przepisach Ustawy Antyprzemocowej. Dane sprawcy będą również w dyspozycji prokuratury rejonowej. Sprawca będzie miał możliwość zabrania rzeczy osobistych oraz narzędzi do pracy, jednak będzie musiał pozostawić klucze do wspólnego mieszkania.

Sprawca będzie także zobowiązany podać Policji adres miejsca, gdzie będzie przebywał, oraz udostępnić swój numer telefonu. Każdorazowa zmiana tego miejsca będzie także obligowała sprawcę do poinformowania o tym fakcie Policji. Poza tym Policja będzie zobowiązana do regularnego weryfikowania, czy sprawca rzeczywiście przebywa w oddaleniu od ofiary, tj. stosuje się do nałożonej sankcji, jeśli nie, to wówczas może być wobec niego zastosowany areszt, albo kara w postaci grzywny.

Policja lub żandarmeria może wydać nie tylko zakaz zbliżania się do mieszkania, ale także do jego bezpośredniego otoczenia. W czasie obowiązywania nakazu Policja będzie zobowiązana do minimalnie trzykrotnego zweryfikowania, czy nakaz/zakaz nie jest łamany, a pierwsza wizyta będzie odbywała się następnego dnia po jego wydaniu. Co istotne, nakaz/zakaz obowiązuje przez okres 14 dni, po tym czasie straci moc wykonawczą. W sprawach określonych/zawartych w Ustawie, korespondencja będzie mogła być dostarczana nie tylko pocztą tradycyjną, ale także osobiście przez Policję lub żandarmerię.            

Dotychczas ofiary były zmuszone we własnym zakresie szukać lokum zastępczego, albo po prostu uciekać, co dla osób obciążonych psychicznie i fizycznie było nie lada wyzwaniem. Ustawa Atyprzemocowa deklaruje, iż wobec sprawcy będzie egzekwowane natychmiastowe opuszczenie mieszkania nawet w sytuacji, gdy nie ma się on dokąd wyprowadzić, a także będą mogły być wobec niego stosowane środki przymusu. Nową regulację należy zatem uznać za pozytywną, ponieważ dotychczasowe przepisy nie gwarantowały pełnej ochrony dla ofiary.

Gdzie ofiara znajdzie pomoc?

Telefony zaufania:

Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego

  • Telefon dla osób w kryzysie emocjonalnym 116 123, czynny codziennie w godz. 14.00 – 22.00, skierowany do osób dorosłych będących w kryzysie emocjonalnym, samotnych, cierpiących na depresję, żyjących w chronicznym stresie, potrzebujących wsparcia i porady psychologicznej, także do rodziców potrzebujących wsparcia w procesie wychowawczym oraz osób niepełnosprawnych.

Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia” IPZ

  • poradnia telefoniczna dla osób pokrzywdzonych przestępstwem, ze szczególnym uwzględnieniem osób doznających przemocy w rodzinie oraz jej świadków 22 668 70 00; działa codziennie w godz. 12.00–18.00. Pogotowie podejmuje interwencję w sytuacji zagrożenia życia i/lub zdrowia klienta, na stronie internetowej dostępna jest baza placówek, gdzie mogą być udać się osoby będące ofiarami przemocy
  • telefoniczna poradnia prawna − poniedziałki i  wtorki w  godz. 17.00–21.00 (tel. 22 666 28 50) oraz środy w godz. 18.00–22.00 (tel. 800 12 00 02);
  • poradnia z wykorzystaniem komunikatora Skype – także dla klientów posługujących się jęz. migowym − poniedziałki w godz. 13.00–15.00 (pogotowie.niebieska.linia);
  • konsultacje dla przedstawicieli służb – środy w godz. 10.00–13.00 (tel. 22 250 63 12); poradnia e-mailowa: niebieskalinia@niebieskalinia.info;

PIK (punkty informacyjno-konsultacyjne)

  • Miejsca te funkcjonują w każdej dzielnicy i określane są jako placówki tzw. pierwszego kontaktu. Pomagają poprzez oferowaną możliwość spotkania na miejscu z psychologiem, prawnikiem, przedstawicielem policji, terapeutą, członkiem Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Dysponują bazą specjalistycznych ośrodków i form pomocy w okolicy dla osoby pokrzywdzonej.

Specjalne ośrodki wsparcia gwarantujące schronienie od 3-6 m-cy.

  • Lista ośrodków jest dostępna na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Ośrodki interwencji kryzysowej

  • Placówki te powstały z myślą o osobach, które znajdują się  kryzysie życiowym. Oferują natychmiastową pomoc, schronienie, są czynne przez całą dobę. Znajdują się przeważnie przy powiatowych centrach pomocy rodzinie. Funkcjonują poprzez organizacje pozarządowe i ośrodki pomocy społecznej.

Fundacja Centrum Praw Kobiet

  • Telefon zaufania 22 621 35 37 (dyżur psychologiczny: poniedziałek-środa i piątek w godz. 10.00–16.00; dyżur prawny: czwartek w godz. 10.00–16.00);
  • Telefon interwencyjny dla kobiet doświadczających różnych form przemocy – 600 070 717;
  • Poradnie e-mailowe: pomoc@cpk.org.pl, porady.prawne@cpk.org.pl, porady. psychologiczne@cpk.org.pl

Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę

Pomaga dzieciom oraz ich rodzicom/opiekunom. Formę pomocy obejmują indywidualne lub grupowe spotkania, dla dzieci w trudnej życiowej sytuacji, krzywdzonych, albo takich, wobec których zostały wszczęte procedury prawne, także dla dzieci uzależnionych od internetu.

  • Telefon zaufania dla dzieci: 116 111(pn-ndz w godz. 12-20)
  • Telefon dla Rodziców i Nauczycieli 800 100 100(pn-pt w godz. 12:00-15:00)

Przydatna strona internetowa:

Źródło informacji, gdzie ofiara może szukać pomocy:

„Przemoc w rodzinie: Niezbędnik informacyjny dziennikarza”, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Warszawa 2019

Autor: EWA LADEMANN


A- A A+
A A A