Dziedziczenie ustawowe – co, jeśli bliski nie sporządził testamentu?
Dodano: 8 listopada 2017
W świetle polskiego prawa spadkowego, wyróżniamy dwie podstawy dziedziczenia. Pierwszą z nich jest testament, drugą zaś ustawa. Podstawy te wskazuje art. 926 Kodeksu cywilnego. Poprzez dziedziczenie rozumiemy przejście ogółu praw i obowiązków po zmarłym na określone osoby.
Ze względu na dążenie do pełnej realizacji woli spadkodawcy, dziedziczenie testamentowe ma charakter pierwszorzędny. Jeżeli zmarły pozostawił po sobie testament, kwestie dziedziczenia rozpatrujemy więc tylko na podstawie testamentu. Wyjątkiem są sytuacje, w których część majątku nie została objęta testamentem lub osoba powołana nie chce bądź nie może być spadkobiercą. Wówczas mówić możemy o częściowym dziedziczeniu ustawowym. Dopiero gdy nie został sporządzony testament bądź został sporządzony, ale zawiera on którąś z przesłanek nieważności wskazaną w art. 945 Kodeksu cywilnego, dochodzi do dziedziczenia ustawowego, uregulowanego w art. 931 i nast. Kodeksu cywilnego.
Kluczową kwestią jest kolejność, w jakiej następuje dziedziczenie ustawowe. Na pierwszym miejscu spadek przysługuje dzieciom i małżonkowi spadkodawcy w częściach równych, przy czym małżonek musi otrzymać przynajmniej połowę całego spadku. Jeśli któreś z dzieci nie dożyło otwarcia spadku, na jego miejsce wstępują dalsi zstępni. Należy pamiętać, iż osoby objęte przysposobieniem pełnym traktowane są jak dzieci spadkodawcy i dziedziczą z nimi na równi.
W drugiej kolejności spadek przysługuje rodzicom, rodzeństwu oraz ich zstępnym. Każdy z rodziców otrzymać powinien ¼ całości spadku; w sytuacji, w której nie ustalono tożsamości ojca, matce przysługuje połowa całego spadku.
Trzecią grupą podmiotów powoływanych do dziedziczenia, są dziadkowie i ich zstępni. Następnie dziedziczenie obejmuje pasierbów spadkodawcy.
W ostatniej kolejności spadek przypada gminie lub Skarbowi Państwa. Są to szczególne podmioty, które powoływane są do dziedziczenia wtedy, gdy żadna ze wcześniej wskazanych osób nie chce bądź nie może dziedziczyć. Polskie prawo nie przewiduje istnienia tak zwanych „spadków niczyich”. Dlatego też gmina właściwa dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy przejmuje spadek. Jeśli nie da się takiego miejsca ustalić bądź też miejsce to znajduje się za granicą, spadek przysługuje Skarbowi Państwa.
Jeśli więc bliska nam osoba nie sporządziła przed śmiercią testamentu, ustawodawca przewidział odpowiednią instytucję mającą zrealizować odpowiednio jej wolę.
Autor: Piotr Matyjasik
