Stwierdzenie nabycia spadku

Do dziedziczenia dochodzi w dacie otwarcia spadku, spadek zaś otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Dziedziczenie następuje więc niezależnie od tego, czy sporządzono w tym przedmiocie jakiekolwiek dokument. Ze względów praktycznych celowe jest jednak, by spadkobierca legitymował się wobec osób trzecich, organów administracji publicznej czy sądów, odpowiednim dokumentem celem udowodnienia następstwa prawnego po spadkodawcy. Służy temu stwierdzenie nabycia spadku oraz notarialne poświadczenie dziedziczenia. W przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku orzeka postanowieniem sąd spadku, zaś poświadczenia dziedziczenia dokonuje notariusz, sporządzając akt poświadczenia dziedziczenia. W sytuacjach wskazanych w rozporządzeniu spadkowym wydawane jest europejskie poświadczenie spadkowe, które wywołuje podobne skutki, jak stwierdzenie nabycia spadku i notarialne poświadczenie dziedziczenia. W przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku orzeka sąd spadku. Jest nim sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku nie jest ograniczone terminem (ani początkowym, ani końcowym). Wniosek może być więc złożony bezpośrednio po śmierci spadkodawcy. Jeżeli jednak od chwili otwarcia spadku nie upłynęło jeszcze sześć miesięcy, warunkiem wydania orzeczenia będzie złożenie oświadczeń o przyjęciu lub odrzuceniu spadku przez wszystkich spadkobierców. Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku może być wszczęte tylko na wniosek osoby zainteresowanej, czyli takiej, która ma interes prawny w wywołaniu skutków wynikających ze stwierdzenia nabycia spadku po określonym spadkodawcy przez określone osoby. Interes w złożeniu wniosku o stwierdzenie nabycia spadku zawsze posiadają spadkobiercy zarówno ustawowi, jak i testamentowi. Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku toczy się w trybie nieprocesowym. To sąd spadku bada bowiem z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia. W razie gdyby okazało się, że krąg uczestników postępowania jest niepełny i zachodziła potrzeba wezwania zainteresowanego do udziału w sprawie, sąd także uczyni to z urzędu. Jeżeli miejsce pobytu zainteresowanego jest nieznane, wyznaczenie kuratora nastąpi także z urzędu. Sąd jest związany wnioskiem w zakresie osoby spadkodawcy i nie może stwierdzić nabycia spadku po osobie, po której wnioskodawca nie żądał stwierdzenia nabycia spadku. Po uprawomocnieniu się postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, sąd niezwłocznie je wpisuje, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, do Rejestru Spadkowego. Rejestr spadkowy jest prowadzony elektronicznie przez Krajową Radę Notarialną, która udostępnia dane o zarejestrowanych w nim aktach poświadczenia dziedziczenia oraz postanowieniach stwierdzających nabycie spadku. W Rejestrze publikowane są m.in. dane o spadkodawcy (imię, nazwisko, nr PESEL, jeżeli jest znany, data i miejsce zgonu, ostatnie miejsce zamieszkania), o dacie wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, sygnaturze akt sprawy czy oznaczeniu sądu. W przeciwieństwie do aktu poświadczenia dziedziczenia, zarejestrowanie w Rejestrze Spadkowym postanowienia stwierdzającego nabycie spadku nie ma wpływu na skuteczność orzeczenia[1].

Notarialne poświadczenie dziedziczenia wprowadzono do systemu polskiego prawa 2.10.2008 r. Aktualnie spadkobiercy mogą zasadniczo dokonać wyboru co do trybu uzyskania dokumentu poświadczającego dziedziczenie (sądowy czy notarialny). Pomiędzy postanowieniem stwierdzającym nabycie spadku a notarialnym poświadczeniem dziedziczenia zasadniczo nie zachodzi różnica jakościowa, tzn. oba dokumenty w tożsamy co do skutków sposób wykazują uprawnienie spadkobiercy do dziedziczenia. Różnica pomiędzy nimi przejawia się na płaszczyźnie kolizji pomiędzy postanowieniem stwierdzającym nabycie spadku a aktem poświadczenia dziedziczenia po tym samym spadkodawcy, a także dopuszczalności sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia z uwagi na datę otwarcia spadku[2].

            Zgodnie z § 1 art. 1025 k.c. sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Twierdzi się bowiem, iż „można mówić o akcie poświadczenia dziedziczenia jako alternatywie stwierdzenia praw do spadku jedynie w tych przypadkach, w których osoba zainteresowana ma swobodę w wybraniu jednej z tych instytucji jako sposobu dokumentowania praw do określonego spadku. Alternatywność i dobrowolność stwierdzenia praw do spadku odnosi się wyłącznie do samej instytucji poświadczenia dziedziczenia. Nie popełni się istotnego błędu, jeżeli określeniem „poświadczenie dziedziczenia” obejmie się w rozważanym kontekście zarówno wybór drogi sądowej, jak i notarialnej. Oba dokumenty (postanowienie spadkowe oraz akt poświadczenia dziedziczenia) mają charakter deklaratoryjny (poświadczeniowy) prawa do spadku. Dopiero skutkiem wyboru drogi w celu uzyskania stosownego dokumentu poświadczającego prawa do spadku będzie złożenie wniosku do sądu albo zgodny zamiar spadkobierców adresowany do notariusza. Zarówno sądowe, jak i notarialne stwierdzenie nabycia spadku ma znaczenie deklaratoryjne. Nie czyni ono danej osoby spadkobiercą. Dzięki wskazanym dokumentom spadkobierca wzmacnia swoją pozycję prawną; stwierdzają one, że spadkobiercy przysługuje prawo dziedziczenia, czego potwierdzeniem są domniemania wynikające z okazanych dokumentów. Domniemania te są wzruszalne, ale w szczególnym trybie (art. 679 k.p.c.). Stanowią zawsze wyłączny dowód wobec osób trzecich nieroszczących sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia (por. art. 1027 k.c.). Rodzaj oraz zakres czynności składających się na wybór instytucji poświadczenia dziedziczenia regulują przede wszystkim przepisy prawa o notariacie, określając tryb sporządzenia zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia. Dokument ten stanowi tytuł legitymizujący instytucję poświadczenia dziedziczenia. Ponadto stanowi (obok postanowienia spadkowego) w zasadzie o równorzędnym statusie dowód udokumentowania praw spadkowych (błędnie określanych jako potwierdzenie faktu dziedziczenia – tak np. R. Wrzecionek, Sporządzenie aktu…, s. 149). Akt z chwilą rejestracji staje się dokumentem, którego moc prawna równa się prawomocnemu postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku (zob. art. 95j pkt 1 Komentarza, cz. II). Najbardziej wyraziście charakter zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia został określony przez Z. Truszkiewicza: jako „akt publiczny”, który nie może być uchylony ani zmieniony umową spadkobierców, a jego uchylenie może być dokonane – co się powszechnie przyjmuje – przez sąd (Z. Truszkiewicz, Uchylenie aktu…, s. 9)[3].

            Zamiarem ustawodawcy było jednak zapobiec ewentualnej kolizji dotyczącej wydania obu dokumentów: postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku oraz aktu poświadczenia dziedziczenia, dotyczących tego samego spadku. Przepis art. 95c § 2 pkt 4 obliguje notariusza do zamieszczenia w protokole dziedziczenia oświadczeń co do faktu złożenia w sądzie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku względnie wydania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd spadku formalnie takiego obowiązku weryfikacji nie przewiduje. Prawne stwierdzenie nabycia spadku w obu wypadkach następuje po spadkodawcy podanym przez wnioskodawcę (art. 669 k.p.c.) bądź na zgodne żądanie złożone przez osoby biorące udział w spisaniu protokołu dziedziczenia (art. 95e § 1 pkt 1). Sąd oraz notariusz są kompetentni stwierdzić nabycie praw do spadku przez spadkobierców, choćby były nimi inne osoby niż wskazane przez uczestników; sąd w zasadzie nie może takiego wniosku oddalić (por. orzecz. SN z 17 grudnia 1949 r., WaC 193/49, DPP 1950, nr 7, s. 60 z glosą J. Pietrzykowskiego). W porównaniu do sądu, notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia na rzecz innych spadkobierców niż wskazywali uczestnicy spisanego protokołu dziedziczenia tylko wtedy, gdy pouczy o takiej możliwości, a zarazem otrzyma informację o spadkobiercach, którym spadek przypadł na podstawie okazanego tytułu powołania do spadku (art. 80 § 3 w zw. z art. 95f § 1 pkt 5 i 6). Akceptacja takiej propozycji notariusza wynikającej z dokonanej oceny przedłożonych mu dokumentów (np. testamentów bądź nieważnego czy nieskutecznego testamentu) i zgodne żądanie uczestników poświadczenia dziedziczenia na rzecz wykazanych spadkobierców uzasadnia dokonanie tej czynności notarialnej. W obu postępowaniach (sądowym oraz notarialnym) biorą udział (są uczestnikami) osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi (art. 669 in fine k.p.c. oraz art. 95b). Sąd ma obowiązek wezwania ich na rozprawę, zaś notariusz obowiązek pouczenia biorących udział w spisaniu protokołu dziedziczenia o stawiennictwie osoby, jeżeli wynik postępowania (sądowego, notarialnego) wskazuje, że powinna brać udział w spisaniu protokołu pod rygorem odmowy sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia (por. aktualne również pod adresem notariusza post. SN z 14 grudnia 1971 r., III CRN 377/71, LexPolonica nr 315518, Biul. SN 1972, nr 3, poz. 48). Dowodem stwierdzającym uprawnienia spadkobiercy może być testament zwykły. Kwestię ważności testamentu zarówno sąd, jak i notariusz rozstrzyga samodzielnie (por. zwłaszcza uchwałę składu siedmiu sędziów z 30 grudnia 1968 r., III CZP 103/68, LexPolonica nr 296740, OSNCP 1969, nr 3, poz. 85). Obie instytucje z urzędu badają, kto dziedziczy gospodarstwo rolne w odniesieniu do spadków otwartych przed 14 lutego 2001 r. (art. 670 k.p.c. oraz art. 95c § 2 pkt 5 i art. 95f § 1 pkt 7). Niedopuszczalne jest stwierdzenie nabycia spadku oraz sporządzenie aktu poświadczenia dziedziczenia względem części majątku spadkowego albo tylko w stosunku do niektórych spadkobierców (por. post. SN z 23 czerwca 1967 r., III CR 104/67, LexPolonica nr 298995, OSNCP 1968, nr 2, poz. 24). W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku oraz w akcie poświadczenia dziedziczenia ustalenie składu spadku może mieć miejsce tylko wyjątkowo, w szczególności gdy w jego skład wchodzi nieruchomość (por. art. 36 u.k.w.h.) oraz gospodarstwo rolne (por. post. SN z 21 lipca 1977 r., III CRN 156/77, LexPolonica nr 311918). Dokonanie wpisu w rejestrze aktów poświadczenia dziedziczenia jest zdarzeniem analogicznym do uzyskania prawomocności postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Skutki oraz zakres alternatywnego – w stosunku do sądowego stwierdzenia nabycia spadku – zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia wyznaczają i określają materialnoprawne oraz procesowe konsekwencje obu dokumentów urzędowych. Wyrazem alternatywności drogi stwierdzenia praw do spadku jest przepis art. 95p zd. 1, według którego ilekroć w przepisach odrębnych jest mowa o postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku, należy rozumieć przez to również zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia. Zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, tak jak prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, wywołuje skutki prawne: domniemanie, że osoba która uzyskała zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia jest spadkobiercą (art. 1025 § 2  k.c.), względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku, spadkobierca może udowodnić swoje prawa, legitymując się zarejestrowanym aktem (art. 1027  k.c.), osoby trzecie działające w dobrej wierze są objęte ochroną, gdy osoba legitymująca się zarejestrowanym aktem rozporządziła prawem należącym do spadku na rzecz osób trzecich (art. 1028  k.c.)[4].


Stwierdzenie praw do spadku przed notariuszem

Zakres stosowania instytucji poświadczenia dziedziczenia wyznaczyły przepisy ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku prawo o notariacie. Notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia ustawowego lub testamentowego z wyłączeniem testamentów szczególnych[5]. [Testamentami szczególnymi są: testament ustny (jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków), testament podróżny (podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków), testament wojskowy][6].

Podobnie notariusz odmawia sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, jeżeli:

1)w stosunku do spadku został już uprzednio sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia lub wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku;

2)w toku sporządzania protokołu dziedziczenia ujawnią się okoliczności wskazujące, że przy jego sporządzeniu nie były obecne wszystkie osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi, lub też osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne, albo istnieją lub istniały testamenty, które nie zostały otwarte lub ogłoszone;

3)w sprawie brak jest jurysdykcji krajowej,

4)Jeżeli spadek ma przypaść jako spadkobiercy ustawowemu gminie lub Skarbowi Państwa, a przedstawione przez osobę zainteresowaną dowody nie są wystarczające do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia, notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia dopiero po wezwaniu spadkobierców przez ogłoszenie dokonane na koszt osoby zainteresowanej,

5) Wyłączenie sporządzenia aktu następuje także co do spadku otwartego przed 1 lipca 1984 r.,

6) pomiędzy spadkobiercami istnieje spór i nie chcą bądź nie mogą złożyć przed notariuszem jednobrzmiących oświadczeń.

Czynnością poprzedzającą wydanie aktu poświadczenia dziedziczenia, jest sporządzenie przez notariusza protokołu dziedziczenia przy udziale wszystkich osób zainteresowanych. Osobami zainteresowanymi są osoby, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi, a także osoby, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

W protokole dziedziczenia zamieszcza się w szczególności:

1)zgodne żądanie poświadczenia dziedziczenia złożone przez osoby biorące udział w spisywaniu protokołu;

2)oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi;

3)oświadczenia o znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów;

4)oświadczenia, że w odniesieniu do spadku nie zostało uprzednio wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku i nie toczy się postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ani nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia;

5)oświadczenia, czy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne oraz który spośród spadkobierców powołanych do spadku z ustawy odpowiada warunkom przewidzianym do dziedziczenia gospodarstwa rolnego;

6)oświadczenia o obywatelstwie i miejscu zwykłego pobytu spadkodawcy w chwili śmierci;

7)oświadczenia, czy były składane oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku lub zapisu windykacyjnego, czy zostało wydane orzeczenie dotyczące niegodności spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, oraz czy były zawierane umowy z przyszłym spadkodawcą w przedmiocie zrzeczenia się dziedziczenia po nim;

8)wzmiankę o pouczeniu przez notariusza o odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń;

9)oświadczenie odbierane w toku czynności o tym, czy w skład spadku wchodzą własność lub wieczyste użytkowanie nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub udziały, akcje lub ogół praw i obowiązków w spółce handlowej będącej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem nieruchomości położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, o ile nie zostało ono już złożone w toku wcześniejszych czynności – jeżeli w kręgu osób zainteresowanych znajduje się cudzoziemiec w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców;

10)oświadczenie, czy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo w spadku objęte zarządem sukcesyjnym.

Jeżeli od dnia otwarcia spadku nie upłynęło sześć miesięcy, w protokole dziedziczenia należy zamieścić oświadczenia spadkobierców o prostym przyjęciu spadku lub przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza albo o odrzuceniu spadku, chyba że oświadczenia tej treści zostały już przez spadkobierców uprzednio złożone. W takim przypadku należy zamieścić wzmiankę o dacie, miejscu i treści złożonych przez poszczególnych spadkobierców oświadczeń. Przepisy te stosuje się także do oświadczeń osób, na których rzecz spadkodawca uczynił zapisy windykacyjne.

Po spisaniu protokołu dziedziczenia notariusz sporządza akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli nie ma wątpliwości co do istnienia jurysdykcji krajowej, treści właściwego prawa obcego, osoby spadkobiercy i wysokości udziałów w spadku, a w przypadku, gdy spadkodawca uczynił zapis windykacyjny – także co do osoby, na której rzecz spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, i przedmiotu zapisu.  Notariusz niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia dokonuje jego wpisu do Rejestru Spadkowego[7].


Stwierdzenie praw do spadku przed sądem

            Wybierając sądową drogę do stwierdzenia praw do spadku po danej osobie zmarłej, należy złożyć do sądu odpowiedni wniosek. Właściwym sądem spadku jest sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, a jeżeli jego miejsca zamieszkania w Polsce nie da się ustalić, sąd miejsca, w którym znajduje się majątek spadkowy lub jego część. W braku powyższych podstaw sądem spadku jest sąd rejonowy dla m.st. Warszawy. Do wniosku należy załączyć takie dokumenty jak: akt zgonu spadkodawcy oraz akty urodzenia spadkobierców. W przypadku kobiet należy dołączyć też akty małżeństwa (oczywiście, o ile małżeństwa zostały zawarte). Jeżeli spadkodawca sporządził testament, niezbędne jest również przedłożenia sądowi jego oryginału. Wraz z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku należy złożyć tyle jego odpisów ilu jest uczestników postępowania.

Sąd spadku wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przeprowadzeniu rozprawy, na którą wzywa wnioskodawcę oraz osoby mogące wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi i testamentowi. Sąd bada także z urzędu, kto jest spadkobiercą. W szczególności bada, czy spadkodawca pozostawił testament, oraz wzywa do złożenia testamentu osobę, co do której będzie uprawdopodobnione, że testament u niej się znajduje. Jeżeli testament zostanie złożony, sąd dokona jego otwarcia i ogłoszenia.

Sąd spadku uchyla zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia, jeżeli w odniesieniu do tego samego spadku zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

W przypadku zarejestrowania dwóch lub więcej aktów poświadczenia dziedziczenia w odniesieniu do tego samego spadku, sąd spadku na wniosek zainteresowanego uchyla wszystkie akty poświadczenia dziedziczenia i wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku.

Sąd spadku ustala, czy w skład spadku wchodzi przedsiębiorstwo w spadku objęte zarządem sukcesyjnym.

W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku sąd wymienia spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokość ich udziałów. W postanowieniu tym sąd stwierdza także nabycie przedmiotu zapisu windykacyjnego, wymieniając osobę, dla której spadkodawca uczynił zapis windykacyjny, oraz przedmiot tego zapisu.

Informację odnośnie gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład spadku należy podać z uwagi na fakt, iż w różnych okresach historycznych obowiązywały różne zasady dziedziczenia gospodarstw rolnych, a decydujące znaczenie z punktu widzenia ustalenia właściwych przepisów prawa ma chwila otwarcia spadku (tj. śmierci spadkodawcy).

Prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, sąd niezwłocznie wpisuje, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego do Rejestru Spadkowego[8].

            Każdy z opisanych powyżej sposobów udokumentowania stwierdzenia nabycia spadku ma swoje zalety i wady. Decyzja co do wyboru sposobu stwierdzenia spraw do spadku uzależniona jest zatem od indywidualnych potrzeb i możliwości osób zainteresowanych.


Kolejność dziedziczenia w przypadku spadkobierców ustawowych

W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych, udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.

Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.

W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.

W braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy cały spadek przypada dziadkom spadkodawcy; dziedziczą oni w częściach równych.

Jeżeli któreś z dziadków spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału spadku między zstępnych spadkodawcy.

W braku zstępnych tego z dziadków, który nie dożył otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada pozostałym dziadkom w częściach równych.

W braku małżonka spadkodawcy i krewnych, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada w częściach równych tym dzieciom małżonka spadkodawcy, których żadne z rodziców nie dożyło chwili otwarcia spadku.

W braku małżonka spadkodawcy, jego krewnych i dzieci małżonka spadkodawcy, powołanych do dziedziczenia z ustawy, spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy jako spadkobiercy ustawowemu. Jeżeli ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy w Rzeczypospolitej Polskiej nie da się ustalić albo ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy znajdowało się za granicą, spadek przypada Skarbowi Państwa jako spadkobiercy ustawowemu[9].

Autor: Anna Golus Balińska


[1] Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922-1087),  opublikowano: WKP 2019, Stan prawny: 1 grudnia 2018 r., Autor fragmentu: Zdanikowski Paweł, źródło: sip.lex.pl

[2] Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom VI. Spadki (art. 922-1087), opublikowano: WKP 2019, Stan prawny: 1 grudnia 2018 r., Autor fragmentu: Zdanikowski Paweł, źródło: sip.lex.pl

[3] Oleszko Aleksander, Prawo o notariacie. Komentarz. Część II.T.I. Art. 79-91, opublikowano: LexisNexis 2012, stan prawny: 1 września 2012 r., autorzy fragmentu: Oleszko Aleksander, źródło: sip.lex.pl

[4] Oleszko Aleksander, Prawo o notariacie. Komentarz. Część II. T. I. Art. 79-91, Opublikowano: LexisNexis 2012, Stan prawny: 1 września 2012 r., Autor fragmentu: Oleszko Aleksander, źródło: sip.lex.pl

[5] Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r., prawo o notariacie.

[6] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny

[7] Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r., prawo o notariacie.

[8] Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r., Kodeks postępowania cywilnego.

[9] Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., Kodeks cywilny.



A- A A+
A A A