Podatek od spadków i darowizn – jak uniknąć zapłaty podatku?

Dodano: 6 grudnia 2024

W Polsce obowiązuje podatek od spadków i darowizn, który jest regulowany przez ustawę z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Zasadniczo każdy, kto otrzymuje spadek lub darowiznę, musi zapłacić podatek. Jednak istnieją sytuacje, w których możliwe jest obniżenie lub całkowite uniknięcie tego podatku. W poniższym artykule omówię legalne metody na to, jak nie płacić podatku od spadków i darowizn w Polsce.

1. Korzyści wynikające z tzw. “grupy podatkowej”

Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1. do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2. do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3. do grupy III – innych nabywców.

Za rodziców w rozumieniu ustawy uważa się również przysposabiających, a za zstępnych także przysposobionych i ich zstępnych.

Za zstępnych w rozumieniu ustawy uważa się również osoby, które przebywają lub przebywały w rodzinie zastępczej, w rodzinnym domu dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej, o których mowa w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2024 r. poz. 177), a za wstępnych także odpowiednio osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

2. Ulgi i zwolnienia w przypadku spadków i darowizn

1) Zwolnienie z podatku w grupie I: Najważniejszą metodą na uniknięcie podatku w Polsce jest korzystanie z ulg związanych z grupą I. W przypadku większych kwot, podatek będzie naliczany tylko od nadwyżki.

Do kategorii najbliższej rodziny zalicza się:

• małżonka,
• zstępnych: dzieci, wnuków, prawnuków,
• wstępnych: rodziców, dziadków pradziadków,
• pasierbów;
• rodzeństwo,
• ojczyma oraz macochę. 

Warunkiem zwolnienia od podatku jest:

• w przypadku darowizny zawarcie jej w formie aktu notarialnego lub udokumentowanie wpłaty przez darczyńcę na konto obdarowanego w banku lub  przekazem pocztowym,
• zgłoszenie przez obdarowanego/spadkobiercę rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny lub stwierdzenia nabycia spadku na specjalnym druku SD-Z2.

Aby skorzystać z możliwości uniknięcia opodatkowania darowizny lub spadku otrzymanego od najbliższych członków rodziny należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym wniosek o podatek od darowizny z adnotacją o zwolnieniu z niego. Tego typu formalności należy dopełnić najpóźniej pół roku od dnia powstania obowiązku podatkowego. Wniosek składa się przy pomocy druku SD-Z2 we właściwym urzędzie skarbowym. Można przesłać druk pocztą tradycyjną, dostarczyć osobiście albo przez pełnomocnika. Jeśli posiada się Profil Zaufany, istnieje możliwość wysyłki elektronicznej.

Aby skorzystać ze zwolnienia, zgłoszenia należy dokonać w ciągu 6 miesięcy od:

1. uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku, albo
2. zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza, albo
3. wydania europejskiego poświadczenia spadkowego.

Jeżeli dowiedziałeś się o otrzymaniu w spadku rzeczy lub praw majątkowych po upływie 6 miesięcy od powstania obowiązku podatkowego, zachowujesz zwolnienie pod warunkiem, że zgłosisz ich nabycie naczelnikowi urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od otrzymania tej informacji oraz uprawdopodobnisz fakt, że dowiedziałeś się o tym po terminie.

2) Ulga mieszkaniowa

Nabywcy należący do I grupy podatkowej  mogą jeszcze skorzystać z tzw. ulgi mieszkaniowej. Polega ona na tym, że jeśli obdarowany/spadkobierca:

• nie ma innej nieruchomości,
• nie wynajmuje mieszkania lub domu (lub rozwiąże umowę najmu),
• zamieszka w otrzymanej w darowiźnie lub spadku nieruchomości i będzie w niej mieszkał przynajmniej przez 5 lat

to nie płaci podatku od nabycia domu, mieszkania, spółdzielczego prawa do lokalu (lub udziału w nich) do wartości nieprzekraczającej 110 m² powierzchni użytkowej budynku lub lokalu (podatek płaci się od nadwyżki).

3. Limity zwolnień od podatku od spadków i darowizn

Od 13.10.2022 r. obowiązuje rozporządzenie ministra finansów, które zwiększyło limity zwolnień z podatku od spadków i darowizn. Nie zmieniły się jednak ogólne zasady ich zgłaszania w urzędzie skarbowym.

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami określonymi w ustawie o podatku od spadków i darowizn jego wysokość zależy od przynależności do określonej grupy. Nie podlega opodatkowaniu darowizna, której kwota w danej grupie podatkowej nie przekracza:

1. 36 120 zł w I grupie podatkowej, do której zaliczają się: małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie,
2. 27 090 zł w II grupie podatkowej, do której należą zstępni rodzeństwa (np. dzieci brata/siostry), rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych,
3. 5 733 zł w III grupie podatkowej, w której znajdują się pozostali nabywcy niewymienieni powyżej.

4. Zgłoszenie darowizny do urzędów skarbowych

Aby skorzystać z ulg, należy zgłosić darowiznę lub spadek do urzędów skarbowych. Jeśli nie dopełni się tego obowiązku, to urząd skarbowy może nałożyć obowiązek zapłaty pełnej kwoty podatku, a także doliczyć odsetki za zwłokę. Dlatego ważne jest, aby w przypadku darowizn lub otrzymania spadku wypełnić odpowiednie formularze.

5. Przeniesienie majątku na rzecz fundacji lub organizacji charytatywnej

Zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce, jeśli darowizna lub spadek jest przekazywana na rzecz organizacji pożytku publicznego, fundacji lub innych tego typu organizacji, to można skorzystać ze zwolnienia z podatku. Przekazanie majątku na cele charytatywne nie wiąże się z obowiązkiem zapłaty podatku od darowizn.

6. Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza

W przypadku przyjęcia spadku, spadkobierca może podjąć decyzję o przyjęciu go “z dobrodziejstwem inwentarza”, co oznacza, że odpowiada tylko do wysokości wartości odziedziczonego majątku za długi spadkowe. Może to wpłynąć na wysokość podatku, ponieważ odpowiedzialność za długi jest ograniczona, a więc podatek może być obliczany tylko na podstawie majątku netto.

7. Podatek od darowizny gdzie płacić?

Należy wybrać właściwy ze względu na nasze miejsce zamieszkania urząd skarbowy. Należy pamiętać o zachowaniu terminu, który wynosi w tych okolicznościach 14 dni od dnia doręczenia podatnikowi decyzji organu podatkowego, w której znajduje się także informacja o dokładnej kwocie zobowiązania podatkowego. W razie płatności po ustawowym terminie fiskus ma prawo naliczenia odsetek karnych za opóźnienie lub nawet wymierzenie surowszej kary. Po wysłaniu przelewu najlepszym rozwiązaniem będzie zachowanie jego potwierdzenia oraz wszelkich innych dokumentów związanych z podatkiem od darowizny czy spadku do celów dowodowych. Pamiętajmy też, że od decyzji urzędu skarbowego, z którą się nie zgadzamy, przysługują środki odwoławcze.

8. Podsumowanie

Choć podatek od spadków i darowizn w Polsce jest obowiązkowy, istnieje szereg legalnych sposobów na jego uniknięcie lub zmniejszenie. Kluczowe jest wykorzystanie przysługujących ulg, zwolnień podatkowych oraz odpowiednia klasyfikacja osób w grupach podatkowych. Aby w pełni skorzystać z dostępnych ulg, warto skonsultować się z prawnikiem lub doradcą podatkowym, który pomoże w odpowiednim zgłoszeniu darowizn czy spadków do urzędów skarbowych.

Wiktoria Lach – radca prawny