Odpowiedzialność za długi małżonka
Dodano: 11 grudnia 2020
ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA DŁUGI MAŁŻONKA
Zawarcie związku małżeńskiego wiąże się nie tylko z przyrzeczeniem wierności, miłości czy uczciwości małżeńskiej. Od momentu zawarcia małżeństwa, małżonkowie – o ile nie postanowią inaczej – będą pozostawać we wspólności majątkowej małżeńskiej. Oznacza to, że od tej pory będą dzielić się swoim majątkiem, ale również odpowiedzialnością za powstałe długi.
Zgodnie z art. 31 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy prawa wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
ODPOWIEDZIALNOŚC ZA DŁUGI
Małżonkowie odpowiadają razem za zobowiązania wspólnie zaciągnięte. Oboje małżonkowie odpowiadają również za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków za zgodą drugiego małżonka. Jak wskazuje ustawodawca, małżonkowie odpowiadają wspólnie (solidarnie) także za długi powstałe z powodu zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny. Małżonek nie odpowiada zatem za długi drugiego małżonka jeżeli o nich nie wiedział, nie wyraził zgody za ich zaciągnięcie. Małżonek nie odpowiada za zaciągnięte pożyczki i kredyty jeżeli środki z nich nie zostały przeznaczone na zaspokojenie potrzeb rodziny, w szczególności jeżeli zostały wydane na używki, czy na hazard.
W przypadku gdy małżonkowie trwają w wspólności ustawowej a dług został zaciągnięty wspólnie (przez jednego z małżonków za zgodą drugiego) zaciągnięty przez jednego z małżonków i przeznaczony na zaspokojenie potrzeb rodziny – wówczas wierzyciel ma możliwość dochodzenia zaspokojenia ze wszystkich mas majątkowych tzn. zarówno z majątków osobistych małżonków jak i z całego majątku wspólnego – bez ograniczeń. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka i nie zostało ono przeznaczone na zaspokojenie potrzeb rodziny, wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z majątku osobistego małżonka-dłużnika (tj. z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej – art. 41 § 2).
W czasie trwania wspólności ustawowej wierzyciel małżonka nie może żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Dopiero po ustaniu wspólności ustawowej wierzyciel może żądać zaspokojenia z udziału małżonka w majątku wspólnym.
ROZDZIELNOŚĆ MAJĄTKOWA
Aby uniknąć odpowiedzialności za długi małżonka warto rozważyć ustanowienie rozdzielności majątkowej. Rozdzielność ustanawia się poprzez umowę (intercyzę) zawartą przed notariuszem. To rozwiązanie wymaga współdziałania małżonków. W przypadku braku zgody ze strony małżonka na ustanowienie rozdzielności, pozostaje dochodzenie jej ustanowienia przez sąd. W tym celu trzeba skierować do sądu pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej. W przypadku sądowego ustanawiania rozdzielności można dochodzić jej ustanowienia z datą wsteczną – na kilka miesięcy, a w niektórych sprawach nawet na kilka lat sprzed skierowania sprawy do sądu.
Zgodnie z dyspozycją art. 52 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Wedle zaś § 2 powołanego przepisu rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. W sprawie o roszczenie określone w art. 52 k.r.o. decydujące znaczenie mają zatem kwestie czysto majątkowe i możliwość porozumienia małżonków w sprawach związanych z zarządem ich majątkiem.
WAŻNE POWODY DO USTANOWIENIA ROZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ
Ocena ważnych powodów, o których mowa w przytoczonym przepisie musi być dokonywana w odniesieniu do innych przepisów dotyczących małżeństwa, a w szczególności do art. 36 § 1 k.r.o., zgodnie z którym oboje małżonkowie są obowiązani w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i zobowiązaniach obciążający majątek wspólny.
Przez ważne powody rozumie się wytworzenie takiej sytuacji, która w konkretnych okolicznościach faktycznych powoduje, że dalsze trwanie wspólności majątkowej między małżonkami pociąga za sobą naruszenie lub poważne zagrożenie interesu majątkowego jednego z małżonków. Ważnym powodem jest też faktyczna separacja małżonków, uniemożliwiająca im współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym, a także okoliczności, których źródła tkwią w rozdźwiękach między małżonkami natury osobistej, stwarzających taką sytuację, że wykonywanie przez każdego z małżonków zarządu ich wspólnym majątkiem jest niemożliwe lub w znacznym stopniu utrudnione (por. wyrok SN z dnia 13 stycznia 2000 r., II CKN 1070/98, wyrok SN z dnia 6 listopada 1972 r., III CRN 250/72). Z kolei ustanowienie rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest uzasadnione w razie długotrwałej separacji faktycznej małżonków.
Do pobrania: WZÓR RZDZIELNOŚCI MAJĄTKOWEJ
Doradca Obywatelski Łukasz Makarski
