Ochrona wynagrodzenia za pracę
Dodano: 31 lipca 2019
Wynagrodzenie za pracę podlega ochronie, czego wyrazem są przyjęte przez i ustawodawcę rozwiązania określające kiedy i w jakiej wysokości może być potrącane wynagrodzenie za pracę. Trzeba bowiem pamiętać, że główną funkcją wynagrodzenia za pracę jest funkcja alimentacyjna co oznacza, że wynagrodzenie za pracę stanowi źródło utrzymania pracownika i jego rodziny.
Pierwszym elementem ochrony wynagrodzenia za pracę jest ograniczenie swobody dysponowania wynagrodzeniem. Zgodnie z art. 84 kodeksu pracy (t.j. Dz. U. 2019, poz. 1040) pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę. Zakaz dotyczy wszelkich składników wynagrodzenie, a nawet gdyby pracownik z pracodawcą zawarł umowę, którą pracownik zrzekłby się swojego wynagrodzenia, to umowa taka byłaby nieważna.
Kolejnym elementem ochrony wynagrodzenie są regulację mówiące o czasie, miejscu i sposobie wypłaty wynagrodzenia (art.85 kp). Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie. Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Regulamin wynagradzania może określać inny termin wypłaty wynagrodzenia np. wypłacanie z góry. Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym.Natomiast składniki wynagrodzenia za pracę, przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż jeden miesiąc, wypłaca się z dołu w terminach określonych w przepisach prawa pracy. W przypadku przyjęcia przez pracodawcę regulaminu wynagradzania czas i miejsce dokonywania wypłaty powinien wynikać z jego postanowień.
Wynagrodzenie wypłacane jest w formie pieniężnej. Przepisy kodeksu pracy zezwalają na spełnienie wynagrodzenia w innej, niż pieniężna formie, ale tylko wtedy, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy. Obecnie zasadniczym sposobem dokonywania wypłaty wynagrodzenia jest przekazanie go na wskazany przez pracownika rachunek płatniczy. Wypłata do rąk własnych pracownika jest możliwa na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej.
Ostatnim z elementów służących ochronie wynagrodzenia są ograniczenia w dokonywaniu potrąceń z wynagrodzenia.
Potrącenia mogą mieć charakter potrąceń ustawowych – niezależnych od woli pracownika, oraz potrąceń dobrowolnych, których dokonanie wymaga zgody pracownika.
Potrącenia ustawowe, wraz z określeniem kolejności i granicami potrąceń wskazane zostały w art. 87 k.p.
Z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, w rozumieniu ustawy z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz. U. poz. 2215), jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – podlegają potrąceniu tylko następujące należności i w tej kolejności:
1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;
2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p. (za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy).
Obok wskazania należności i kolejności dokonywania potrąceń ustawodawca określił również granice, dopuszczalną wysokość potrącenia.
1) w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości trzech piątych wynagrodzenia;
2) w razie egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych – do wysokości połowy wynagrodzenia.
Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności pracownika, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń na (sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych; sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne; zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi).
Nagroda z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne oraz należności przysługujące pracownikom z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej podlegają egzekucji na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych do pełnej wysokości.
Wolną od potrąceń jest kwota wynagrodzenia w wysokości:
1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;
2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;
3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p.
Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, określone kwoty ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Autor: dr Joanna Juchniewicz
